Çanakkale Savaşı’nın Yürek Burkan Hikayesi: 57. Alay Şehitliği

Yıl 2008 Fotoğraf : Hüseyin AŞKI

57. Piyade Alayı Şehitliği ve Anıtı

57. Piyade Alayı Şehitliği, Çanakkale Kara Savaşları'nın başlangıcı kabul edilen 25 Nisan 1915 tarihindeki Anzak çıkarmasında kahramanca savaşan ve tamamı şehit düşen 57. Alay askerlerine ithafen inşa edilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından 12 Aralık 1992 tarihinde yaptırılan şehitlik, Kabatepe-Conkbayırı yolu kenarında, Kılıçbayır’ın güney ucunda yer almaktadır.

57. Alay’ın Kahramanlığı

57. Alay, Yarbay Hüseyin Avni Bey komutasında, 19. Tümen’e bağlı olarak Anzak birliklerinin Arıburnu Cephesi'ne yaptığı çıkarmayı karşılayan ve düşmanı geri püskürten ilk birliklerden biridir. Bu cephede, 19. Tümen Komutanı Yarbay Mustafa Kemal'in (daha sonra Atatürk) üstün liderlik vasıfları ilk kez ortaya çıkmıştır. 57. Alay’ın gösterdiği fedakarlık ve kahramanlık, Türk tarihine altın harflerle yazılmıştır.

Şehitliğin Özellikleri

57. Piyade Alayı Şehitliği, bir anıt, şadırvan, açık namazgâh, ana mezarlık ve rölyeflerden oluşmaktadır.

• Anıt ve Mezarlık: Şehitliğin ana mezarlık kısmında 57. Alay Şehitleri’nin isimlerinin yazılı olduğu mermer plakalar bulunmaktadır.

• Rölyef: Şehitliğin doğu duvarında, 57. Alay’ın 25 Nisan 1915’teki karşı taarruzunu betimleyen yaklaşık 45 m²’lik bir rölyef yer almaktadır.

• Heykel: Girişin hemen yanında, Türkiye'nin en yaşlı gazisi olan ve 10 Eylül 1994’te 108 yaşında vefat eden Hüseyin Kaçmaz’ın torununun elini tuttuğu bronz heykeli bulunmaktadır.

• Mimari Malzeme: Şehitlikte, Selçuklu ve Osmanlı kervansaraylarında sıklıkla kullanılan Kevser taşı kullanılmıştır.

Şehitliğin Restorasyonu

Yenilenmiş Haliyle 57.Alay Şehitliği

Şehitlik, 25 Temmuz 1994 tarihinde bir orman yangınında zarar görmüş ve onarılarak 11 Kasım 1994’te tekrar ziyarete açılmıştır. Daha sonra, OPET tarafından yürütülen "Tarihe Saygı Projesi" kapsamında yenilenmiş ve 24 Nisan 2011’de yeniden hizmete sunulmuştur. Bu proje sayesinde şehitlik korunmuş ve gelecek nesillere aktarılması sağlanmıştır.

Gerçek Şehitlik Nerede?

Gerçek 57.Alay Şehitliği

57. Piyade Alayı Şehitliği, sembolik bir anıt olarak inşa edilmiştir. Gerçek şehitlik, Bomba Sırtı’nın güney ucunda, Çataldere Vadisi içerisinde yer almaktadır. Savaş sırasında yabancı askerler tarafından "Satranç Tahtası" olarak adlandırılan bu bölge, çatışmaların en yoğun yaşandığı noktalardan biridir.

57. Piyade Alayı Şehitliği ve Anıtı, Çanakkale Savaşı’nda hayatını kaybeden kahraman Mehmetçiklerin anısını yaşatmak amacıyla inşa edilmiştir. Aynı zamanda, Mustafa Kemal Atatürk’ün liderlik yeteneklerinin ilk kez sergilendiği bu cephe, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecinde de önemli bir dönüm noktası olmuştur. Şehitlik, ziyaretçilerine hem tarihi bir ders hem de büyük bir vatan sevgisi sunmaktadır.
    
    Piyade Alayı Şehitliği  Sanal Gezi
    

Fotoğraflar

57.Alay Sancağı

Yarbay Hüseyin Avni Bey

Fotoğraf : Çanakkale'de Alay'ı ile birlikte şehit olan Alay Komutanı Yarbay Hüseyin Avni Bay'in Üniforması (Genelkurmay Askeri Müze)

57 ALAY ŞEHİTLİĞİ İLE İLGİLİ SORU VE  CEVAPLAR

57. Alay Şehitliği nedir?
57. Alay Şehitliği, Çanakkale Savaşları’nda büyük kahramanlık gösteren ve tamamına yakını şehit düşen Osmanlı 57. Piyade Alayı anısına yapılan şehitliktir.

57. Alay Şehitliği nerede?
Şehitlik, Çanakkale’nin Eceabat ilçesine bağlı Kocadere Köyü sınırları içinde, Conkbayırı’na giden yol üzerinde bulunmaktadır.

57. Alay'ın kahramanlık hikayesi nedir?
57. Alay, 25 Nisan 1915’te Anzak çıkarmasını durdurmak için Mustafa Kemal’in emriyle taarruza geçti. "Ben size taarruzu değil, ölmeyi emrediyorum!" sözüyle tarihe geçti. Alayın neredeyse tamamı şehit düştü.

57. Alay komutanı kimdi?
57. Alay’ın komutanı Yarbay Hüseyin Avni Bey’di. Kendisi ve alayın büyük bölümü şehit olmuştur.

57. Alay ne zaman kuruldu?
57. Alay, Osmanlı Devleti tarafından 1915 yılında Çanakkale Savaşları sırasında kurulmuştur.

57. Alay’ın önemi nedir?
57. Alay, Çanakkale’de Anzak ilerleyişini durdurarak savaşın seyrini değiştiren birliklerden biridir. Büyük fedakârlıklarıyla tarihe geçmiştir.

57. Alay Şehitliği’ne nasıl gidilir?
Çanakkale şehir merkezinden Eceabat’a veya Kilitbahir'e feribotla geçtikten sonra, şehitliğe araçla veya tur otobüsleriyle ulaşabilirsiniz.

57. Alay ve Mustafa Kemal Atatürk arasındaki bağlantı nedir?
Mustafa Kemal, 57. Alay’a “Ölmeyi emrediyorum!” diyerek onlara tarihî bir görev verdi. Bu emir, Çanakkale Zaferi’nin dönüm noktalarından biri oldu.

57. Alay anma törenleri ne zaman yapılır?

Her yıl 25 Nisan’da "57. Alay Vefa Yürüyüşü" düzenlenir. Gençler sabah namazından sonra yürüyerek 57. Alay’ın izinden gider.

57.Alay Sanacağı İle İlgili Önemli Haber:
 Savaşı’nın 90’ıncı yıldönümü nedeniyle medya ve internet sitelerinde yer alan savaş hikayelerinin belki de en ilginci 57’nci Alay ve Sancağı hakkındaydı. Yazılanlara göre 57’nci Alay Çanakkale Muharebeleri’nde kahramanca savaşmış ve son erine kadar şehit düşmüştü. Bir ağaç dalında bulunan Alay Sancağı ise Avustralyalılar tarafından Melbourne’a götürülmüştü ve müzede sergileniyordu. Altında ise şu yazı bulunuyordu: ‘Bu Alay Sancağı Gelibolu savaş alanından getirtilmiştir ama esir edilmemiştir. Türk Ordusu’nun geleneklerine göre bir alayın sancağı, alayın son eri ölmeden teslim edilemez. Bu sancak, sonuncu muhafızın da altında ölü olarak yattığı bir ağacın dalına asılı olarak bulunmuştur. Kahramanlık timsali olarak karşınızda duran bu Türk Alayı Sancağını selamlamadan geçmeyin.’

Bir başka haberde ise aynı iddia bu kez şöyle dile getirlmişti: ‘Ey ziyaretçi! Önünden geçmekte olduğun sancak dünya müzelerinin en nadir eseridir. Çünkü bu sancak dünyadaki tek esir Türk sancağıdır. Bütün alay şehit olduktan sonra, ağaca dayalı olarak bulunmuştur.’

Çanakkale Savaşı konusunda uzman tarihçi ve yazarlar bu iddiaları zaten yalanlarken, Avustralya’daki müzelerde ne bir Türk sancağı ne de altında böyle bir yazı bulunmadığı ortaya çıktı. Hürriyet konuya son noktayı koymak için Genelkurmay Başkanlığı’na yazılı başvuru yaparak sorularını yöneltti. Genelkurmay’ın verdiği yanıt şöyle:

MELBOURNE’DE YOK

57’nci Alay’a Çanakkale Muharebeleri’nden sonra, 30 Kasım 1915’te Sultan V. Reşat’ın iradesiyle altın, gümüş imtiyaz ve harp madalyaları verilmiştir. Bu madalyalar, 25 Nisan 1916 tarihinde İstanbul – Şile arasında bulunan Çelebi Köyü’nün kuzeydoğusunda toplanan Alay’ın sancağına törenle takılmıştır. Dolayısıyla Alay Sancağı’nın Çanakkale Muharebeleri sırasında Avustralyalılar tarafından ele geçirildiği iddiası doğru değildir. Bazı yayınlarda bu sancağın bugün Avustralya Melbourne Müzesi’nde sergilendiği iddia edilmektedir. Bu iddialarla ilgili Melbourne Müzesi’nin de içinde yeraldığı dört müze adına Victoria Eyalet Müzesi tarafından gönderilen cevabi yazıda, ellerinde 57’nci Alay’a ait bir sancak bulunmadığı bilgisine ulaşılmıştır.

YOK EDİLMİŞ OLABİLİR

Günümüze dek geçen sürede 57’nci Alay Sancağı’na ilişkin herhangi bir bilgi aydınlığa kavuşmamıştır. Ancak, Türk ordu geleneği göz önüne alındığında, Alay’ın İngilizler tarafından esir alınırken, sancağını teslim etmeyerek imha etmiş olmasının kuvvetli bir ihtimal olduğu değerlendirilmektedir.

En son Filistin’de savaştılar

57’nci Alay, Çanakkale Cephesi’nden sonra, önce Galiçya Cephesi’nde savaşmış, ardından bağlı olduğu 19’uncu Tümen ile birlikte Filistin Cephesi’ne intikal etmiştir. 19’uncu tümen 23 Eylül 1918 tarihinde İngilizler’e esir düşmüştür. 57’nci Alay’ın da 29 Temmuz 1917 – 23 Eylül 1918 tarihleri arasında Filistin Cephesi’nde birçok muharebeye katıldığı, son olarak Nablus Meydan Muharebesi’nde mevcudunun hemen hemen dörtte üçünden fazlasını kaybettiğive daha sonra muharebe gücünü yitirerek İngilizlere esir düştüğü tespit edilmiştir.
Haber Kaynağı :HÜRRİYET  : 02 Mayıs 2005 Pazartesi

Kaynaklar (Bilgi ve Fotoğraflar):

• Çanakkale Valiliği: http://www.canakkale.gov.tr/57-piyade-alayi-sehitligi

• Çanakkale Tarihi Alan Başkanlığı: https://canakkaletarihialan.gov.tr/tr/ziyaret/sehitlikveanitlar/57-piyade-alayi-sehitligi

• OPET Tarihe Saygı Projesi: https://www.opet.com.tr/sosyal-sorumluluk-projeleri/tarihe-saygi-projesi

• Genelkurmay Askeri Müzesi: https://askerimuze.msb.gov.tr/

• Hürriyet Arşivi: http://hurarsiv.hurriyet.com.tr/goster/printnews.aspx?DocID=316211

• Sarısıvat Web Sitesi: www.sarisivat.com (Sayfa sahibi: Hüseyin Aşkı)

Mahallinde İnceleme:

• 57. Alay Şehitliği, bizzat ziyaret edilerek incelenmiştir.

• 2008 yılına ait fotoğraf tarafımızca (Hüseyin Aşkı) çekilmiştir.